Grupa etnograficzna Krakowiaków zamieszkuję rozległy teren, sięgając od północy górnego brzegu rzeki Nidy powyżej Jędrzejowa, od wschodu od rzeki Czarnej po okolice Tarnowa, południowej od linii Lipnicy Murowanej, Myślenic, Kalwarii Zebrzydowskiej aż po Kęty i zachodniej po rzekę Sołę i Przemszę.
Tak duży teren został przez badaczy podzielony na dwa obejmujące: Krakowiaków Zachodnich i Krakowiaków Wschodnich, co na postawie zasięgu występowania sukmany krakowskiej (białej) i kierezyji (brązowej) z charakterystycznym kołnierzem zwanym suką ustalił Tadeusz Seweryn.
Oba te regiony posiadają wiele wspólnego co widoczne jest w elementach stroju takich rogatywka czy kaftan męski, ale również wiele cech różnicujących te grupy. Wartym zaznaczania jest wytworzenie się kilku bardzo silnych ośrodków wyznaczających trendy w stroju ludowym takich jak np. w części Zachodniej: Chrzanów, Tyniec, Liszki, Zielonki, Gdów i Dobczyce czy najbardziej charakterystyczne Bronowice, a w części wschodniej: Proszowice, Szczurowa, Brzesko czy Zalipie.
Każde z tych ośrodków, choć było ich znacznie więcej wykształciło sobie kilka bardzo charakterystycznych elementów, dzięki którym można było odróżnić skąd jest jego właściciel.
Strój Krakowiaków zachował się stosunkowo długo, noszony powszechnie do lat 20-tych XIX wieku. W jego miejsce pojawił się "strój krakowski", daleki od tradycyjnych wzorców zwany również strojem sukiennickim, czy krakowskim-sukiennickim. Nobilitowany przez władze państwowe i kościelne szybko osiągnął funkcję stroju narodowego. Damska jego wersja, złożona z gorsetu wyszywanego cekinami, z przymocowanym do ramienia pękiem kolorowych wstążek, spódnicy tybetowej (kwiecistej), zapaski tiulowej czy bawełnianej z naszytymi kolorowymi wstążkami, białej bluzki przetrwała do lat obecnych, choć przez specjalistów jest mocno oponowana.
Grupa etnograficzna Krakowiaków zamieszkuję rozległy teren, sięgając od północy górnego brzegu rzeki Nidy powyżej Jędrzejowa, od wschodu od rzeki Czarnej po okolice Tarnowa, południowej od linii Lipnicy Murowanej, Myślenic, Kalwarii Zebrzydowskiej aż po Kęty i zachodniej po rzekę Sołę i Przemszę.
Tak duży teren został przez badaczy podzielony na dwa obejmujące: Krakowiaków Zachodnich i Krakowiaków Wschodnich, co na postawie zasięgu występowania sukmany krakowskiej (białej) i kierezyji (brązowej) z charakterystycznym kołnierzem zwanym suką ustalił Tadeusz Seweryn.
Oba te regiony posiadają wiele wspólnego co widoczne jest w elementach stroju takich rogatywka czy kaftan męski, ale również wiele cech różnicujących te grupy. Wartym zaznaczania jest wytworzenie się kilku bardzo silnych ośrodków wyznaczających trendy w stroju ludowym takich jak np. w części Zachodniej: Chrzanów, Tyniec, Liszki, Zielonki, Gdów i Dobczyce czy najbardziej charakterystyczne Bronowice, a w części wschodniej: Proszowice, Szczurowa, Brzesko czy Zalipie.
Każde z tych ośrodków, choć było ich znacznie więcej wykształciło sobie kilka bardzo charakterystycznych elementów, dzięki którym można było odróżnić skąd jest jego właściciel.
Strój Krakowiaków zachował się stosunkowo długo, noszony powszechnie do lat 20-tych XIX wieku. W jego miejsce pojawił się "strój krakowski", daleki od tradycyjnych wzorców zwany również strojem sukiennickim, czy krakowskim-sukiennickim. Nobilitowany przez władze państwowe i kościelne szybko osiągnął funkcję stroju narodowego. Damska jego wersja, złożona z gorsetu wyszywanego cekinami, z przymocowanym do ramienia pękiem kolorowych wstążek, spódnicy tybetowej (kwiecistej), zapaski tiulowej czy bawełnianej z naszytymi kolorowymi wstążkami, białej bluzki przetrwała do lat obecnych, choć przez specjalistów jest mocno oponowana.
Grupa etnograficzna Krakowiaków zamieszkuję rozległy teren, sięgając od północy górnego brzegu rzeki Nidy powyżej Jędrzejowa, od wschodu od rzeki Czarnej po okolice Tarnowa, południowej od linii Lipnicy Murowanej, Myślenic, Kalwarii Zebrzydowskiej aż po Kęty i zachodniej po rzekę Sołę i Przemszę.
Tak duży teren został przez badaczy podzielony na dwa obejmujące: Krakowiaków Zachodnich i Krakowiaków Wschodnich, co na postawie zasięgu występowania sukmany krakowskiej (białej) i kierezyji (brązowej) z charakterystycznym kołnierzem zwanym suką ustalił Tadeusz Seweryn.
Oba te regiony posiadają wiele wspólnego co widoczne jest w elementach stroju takich rogatywka czy kaftan męski, ale również wiele cech różnicujących te grupy. Wartym zaznaczania jest wytworzenie się kilku bardzo silnych ośrodków wyznaczających trendy w stroju ludowym takich jak np. w części Zachodniej: Chrzanów, Tyniec, Liszki, Zielonki, Gdów i Dobczyce czy najbardziej charakterystyczne Bronowice, a w części wschodniej: Proszowice, Szczurowa, Brzesko czy Zalipie.
Każde z tych ośrodków, choć było ich znacznie więcej wykształciło sobie kilka bardzo charakterystycznych elementów, dzięki którym można było odróżnić skąd jest jego właściciel.
Strój Krakowiaków zachował się stosunkowo długo, noszony powszechnie do lat 20-tych XIX wieku. W jego miejsce pojawił się "strój krakowski", daleki od tradycyjnych wzorców zwany również strojem sukiennickim, czy krakowskim-sukiennickim. Nobilitowany przez władze państwowe i kościelne szybko osiągnął funkcję stroju narodowego. Damska jego wersja, złożona z gorsetu wyszywanego cekinami, z przymocowanym do ramienia pękiem kolorowych wstążek, spódnicy tybetowej (kwiecistej), zapaski tiulowej czy bawełnianej z naszytymi kolorowymi wstążkami, białej bluzki przetrwała do lat obecnych, choć przez specjalistów jest mocno oponowana.
Zarówno damski i męski strój ludowy Krakowiaków Wschodnich posiadał wiele odmian. Do najbardziej charakterystycznego męskiego okrycia należała sukmana, szyta z brązowego, samodziałowego sukna z trójkątnym, bogato zdobionym kołnierzem (suką) zwana kierezyją. Mężczyźni nosili długie, płócienne koszule, u bogatszych zdobione białym, angielskim haftem, zapinane na czerwoną tasiemkę lub ozdobną koralową spinkę. Strój Krakowiaków Wschodnich wyróżniał kaftan. W Szczurowej szyty był z sukna ciemnogranatowego, zdobiony bogatym haftem (motyw doniczki lub pawiego oczka). Popularnym okryciem wierzchnim były płótnianki, szyte z dobrze bielonego płótna lnianego zdobione haftem (Proszowice). Oznaką zamożności Krakowiaka był biały, skórzany pas z brzękadłami, zawsze zakładany na kaftan. Uzupełnieniem stroju męskiego była czapka magierka lub czerwona rogatywka ozdobiona czarnym, barankowym otokiem.
Kobiece koszule szyto z dobrze bielonego, białego płótna i zdobiono białym haftem. Bogato zdobione kryzy szyto oddzielnie i nakładano na koszulę czy katankę. Gorsety, noszone wyłącznie przez panny i młode mężatki. W okolicach Brzeska i Szczurowej używano sukna ciemnozielonego i zdobiono je tradycyjnym haftem o motywie doniczki. W okolicach Szczurowej występowały czarne, aksamitne gorsety wyszywane złotym lub srebrnym szychem, guzikami z masy perłowej i perłową sieczką. Późniejsze gorsety w całym regionie szyto z czarnego lub granatowego aksamitu i zdobiono naszyciami złotych cekinów (szelążków).
Kobiety zamężne, zamiast gorsetów zakładały katanki. Ich różnorodność u Krakowiaków Wschodnich była bardzo duża. Szyto je z czerwonych, niebieskich, fioletowych wełenek, wzorzystego tybetu czy brokatu (ZOBACZ: ZALIPIE).
Najbardziej tradycyjnymi spódnicami były białe, bogato haftowane zwane fartuchami zakładane na różowe, zielone czy czerwone spodniki (spódnice spodnie). Noszono także spódnice z wełenek w różnych kolorach, kwieciste z tybetu czy kolorowych perkali. Spódnice były szerokie tzw. zwonowe, dodatkowo w dolnej części usztywniane tak by przy klęknięciu kobiety w kościele układała się ona w dzwon.
Uzupełnieniem odświętnego stroju panienki był wianek przyozdobiony haftowanymi wstążkami (tzw. Krakowskimi), oraz dwa lub jeden zapleciony warkocz. Kobieta zamężna, mająca obowiązek nakrywania głowy wiązała włosy w kok i zakładała misternie wiązaną chustę czepcową. Oprócz idealnie wyczesanego przedziałka, żaden kosmyk jej włosów nie mógł być widoczny
tekst: Patryk Rutkowski
